Oedeem – ofwel vochtophoping – komt vaak voor en is meestal onschuldig. Na een lange dag staan of zitten hebben veel mensen wel eens opgezette enkels of voeten. Maar wat als de zwelling niet vanzelf weggaat, steeds erger wordt of gepaard gaat met andere klachten?
In deze blog leg ik je uit wanneer oedeem een signaal is van een dieper liggend probleem, waar je op moet letten en wanneer je direct medische hulp moet inschakelen.
Wat is oedeem eigenlijk?
Oedeem is een ophoping van vocht in het weefsel tussen de cellen. Normaal gesproken voert je lichaam dit vocht af via de bloedvaten en het lymfestelsel. Als deze balans verstoord raakt, blijft vocht hangen, wat leidt tot zwelling. Meestal is dit tijdelijk en onschuldig. Maar in sommige gevallen wijst het op een onderliggend gezondheidsprobleem.
Wanneer is oedeem een alarmsignaal?
1. Oedeem in één been of voet (eenzijdig oedeem)
Wanneer de zwelling alleen aan één kant optreedt, kan dit duiden op een verstopping of beschadiging van een bloedvat of lymfebaan. Een belangrijke oorzaak is:
-
Diep-veneuze Trombose (DVT): Een bloedprop in een diepe ader, vaak in de kuit of dij. Dit is een spoedgeval.
Signalen om op te letten:
-
Plotselinge, pijnlijke zwelling in één been
-
Roodheid of warmte op de gezwollen plek
-
Pijn bij lopen of drukken op de kuit
2. Oedeem dat niet vermindert na rust of omhoog leggen
Normaal gesproken trekt oedeem weg als je je benen omhoog legt. Blijft de zwelling aanhouden, dan kan dit wijzen op:
-
Veneuze insufficiëntie (spataderen)
-
Lymfoedeem (slecht functionerend lymfestelsel)
-
Hartfalen
3. Oedeem met kortademigheid of benauwdheid
Zwelling van de benen in combinatie met kortademigheid kan een teken zijn van:
-
Hartfalen: Het hart pompt het bloed niet efficiënt rond, waardoor vocht zich ophoopt in de benen én longen.
-
Longembolie: Een losgeschoten bloedprop die een bloedvat in de longen blokkeert.
4. Oedeem met huidveranderingen (rood, warm, pijnlijk)
-
Wondroos (erysipelas): Een bacteriële huidinfectie die plotselinge zwelling, roodheid en pijn veroorzaakt.
-
Infecties of ontstekingen: Kleine wondjes kunnen bij oedeem snel ontsteken.
5. Oedeem in combinatie met nierproblemen
Als de nieren niet in staat zijn om afvalstoffen en vocht af te voeren, kan dit leiden tot:
-
Zwelling in de benen, maar ook in het gezicht (oogleden)
-
Schuimende urine
-
Vermoeidheid en een opgeblazen gevoel
6. Oedeem bij leveraandoeningen
Bij levercirrose kan de eiwitproductie verminderen, waardoor vocht makkelijker uit de bloedvaten lekt. Zwelling begint vaak in de benen en kan later ook buikvocht (ascites) veroorzaken.
Wanneer direct medische hulp inschakelen?
-
Bij plotselinge zwelling in één been (mogelijk trombose)
-
Bij oedeem gecombineerd met kortademigheid of pijn op de borst (mogelijk longembolie of hartfalen)
-
Bij roodheid, warmte en pijn in de huid (mogelijk infectie)
-
Bij toenemende zwelling die niet reageert op rust of omhoog leggen
-
Bij bijkomende klachten zoals gewichtsverlies, extreme vermoeidheid, of veranderingen in urine
Wanneer is oedeem meestal onschuldig?
-
Bij lichte zwelling na een lange dag staan of zitten
-
Bij tijdelijke vochtophoping tijdens warm weer
-
Bij zwangerschap (mits het gelijkmatig is en niet pijnlijk)
Wat kun je zelf doen bij oedeem?
-
Beweeg regelmatig om de spierpomp in de benen te activeren.
-
Leg je benen regelmatig omhoog (boven hartniveau).
-
Draag compressiekousen om de afvoer van vocht te ondersteunen.
-
Let op je zoutinname en drink voldoende water.
-
Vermijd langdurig stilstaan of zitten.
Conclusie
Oedeem is vaak onschuldig, maar kan ook het eerste signaal zijn van een dieper liggend gezondheidsprobleem zoals trombose, hartfalen of nierproblemen. Herken je alarmsignalen zoals eenzijdige zwelling, kortademigheid of pijnlijke roodheid? Wacht dan niet en neem direct contact op met je huisarts.