Oorzaken van Oedeem in Voeten en Enkels

Oorzaken van Oedeem in Voeten en Enkels: Waarom Zwellen je Benen Op?

Veel mensen krijgen opgezette voeten of enkels, vooral na een lange dag staan of zitten. Dit wordt oedeem genoemd: een ophoping van vocht in het lichaamsweefsel. In de meeste gevallen is het onschuldig, maar soms is het een teken dat er iets anders aan de hand is.

In deze blog leg ik uit wat oedeem precies is, welke oorzaken er zijn, en wanneer je alert moet zijn.

Wat is oedeem?

Oedeem is vochtophoping in het weefsel tussen de cellen van je lichaam. Het ontstaat wanneer de balans tussen de aanvoer en afvoer van vocht verstoord raakt. Bij oedeem in de voeten en enkels merk je vaak:

  • Zwelling die erger wordt gedurende de dag

  • Een zwaar en strak gevoel in de benen

  • Drukplekken (bijvoorbeeld afdrukken van sokken of schoenen)

  • Minder soepel bewegen van de enkels of tenen

Oorzaken van Oedeem in Voeten en Enkels

1. Langdurig staan of zitten (Zwaartekracht-effect)

Wanneer je lang in dezelfde houding blijft, zakt het vocht door de zwaartekracht naar je voeten en enkels. Vooral bij mensen die de spierpompfunctie (door beweging) niet actief gebruiken, ontstaat dit snel.

2. Veneuze insufficiëntie (Spataderen)

Bij spataderen werken de klepjes in je aderen niet goed, waardoor het bloed niet efficiënt terugstroomt naar het hart. Dit zorgt voor stuwing en vochtophoping in de benen, vooral bij warm weer of na langdurig staan.

3. Lymfoedeem (Problemen met lymfe-afvoer)

Bij lymfoedeem is het lymfestelsel beschadigd of overbelast, waardoor lymfevocht zich ophoopt in de weefsels. Dit zorgt voor blijvende of terugkerende zwelling die vaak steviger aanvoelt dan bij gewoon oedeem.

4. Hartfalen (Cardiaal oedeem)

Als het hart minder krachtig bloed rondpompt, blijft er vocht achter in de benen en enkels. Dit wordt vaak gecombineerd met kortademigheid of vermoeidheid.

5. Nierproblemen (Renaal oedeem)

Wanneer de nieren niet in staat zijn om voldoende vocht af te voeren, kan het zich ophopen in de benen, maar ook in andere delen van het lichaam.

6. Medicijngebruik

Bepaalde medicijnen, zoals bloeddrukverlagers (calciumantagonisten), ontstekingsremmers (NSAID's) en sommige antidepressiva, kunnen als bijwerking oedeem veroorzaken.

7. Zwangerschap

Door hormonale veranderingen en de druk van de groeiende baarmoeder op de bloedvaten in de buik, krijgen veel zwangere vrouwen last van vochtophoping in de voeten en enkels.

8. Overgewicht

Overgewicht zorgt voor extra druk op de bloedvaten, wat de terugstroom van bloed en vocht belemmert en oedeem kan veroorzaken.

9. Trombose (Diep-veneuze trombose, DVT)

Een stolsel in een diepe ader kan de bloedstroom blokkeren, wat leidt tot plotselinge, eenzijdige zwelling van het been. Dit is een medisch spoedgeval.

10. Infecties of ontstekingen

Wondroos (erysipelas) of andere infecties kunnen lokaal vochtophoping geven, vaak gepaard met roodheid, warmte en pijn.

Wanneer is oedeem onschuldig, en wanneer moet je oppassen?

Onschuldig oedeem:

  • Zwelling die optreedt na een lange dag staan of zitten

  • Zwelling die wegtrekt na rust of het omhoog leggen van de benen

  • Zwelling zonder pijn, roodheid of warmte

Alarmsignalen:

  • Plotselinge, hevige zwelling in één been

  • Roodheid, warmte of pijn in het gezwollen gebied

  • Kortademigheid of hartkloppingen in combinatie met oedeem

  • Wondjes of zweren die niet genezen

Bij deze signalen is het belangrijk direct contact op te nemen met een arts.

Wat kun je zelf doen tegen oedeem in de voeten en enkels?

1. Draag compressiekousen

Compressiekousen ondersteunen de bloed- en lymfevaten en voorkomen dat vocht zich ophoopt in je onderbenen. Ze zorgen voor een geleidelijke druk die de afvoer van vocht stimuleert.

2. Beweeg regelmatig

Sta elk uur even op en loop een paar minuten rond. Doe zittende oefeningen zoals enkelcirkels of tenen-wiebelen als je niet kunt opstaan.

3. Leg je benen omhoog

Houd je benen hoger dan je hart om het vocht terug te laten stromen.

4. Drink voldoende water

Genoeg vocht zorgt ervoor dat je lichaam afvalstoffen en overtollig vocht beter kan afvoeren.

5. Let op zoutinname

Te veel zout zorgt ervoor dat je lichaam vocht vasthoudt. Kies voor zoutarme voeding.

Conclusie

Oedeem in de voeten en enkels kan veel oorzaken hebben, van onschuldige vochtophoping na een lange dag tot ernstigere onderliggende aandoeningen. Door goed te letten op de signalen, regelmatig te bewegen, compressiekousen te dragen en alert te zijn op risicofactoren, kun je veel klachten voorkomen.

Heb je regelmatig last van oedeem of twijfel je aan de oorzaak? Neem dan altijd contact op met je huisarts.

Terug naar blog